andreadis e-parenting

Χτίζοντας την επικοινωνία με το παιδί μου

Ο ρόλος των γονέων δεν περιορίζεται μόνο στη γέννηση και στη φροντίδα ενός νέου ανθρώπου, αλλά επεκτείνεται και στην καλλιέργεια εκείνων των αξιών, δεξιοτήτων και αρχών που θα συμβάλλουν στην υγιή ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου. Η στάση των γονέων και η παροχή κατάλληλων ερεθισμάτων και συνθηκών επηρεάζουν σημαντικά και χαράσσουν, από τα πρώτα χρόνια της ζωής, την πορεία της ανάπτυξης του παιδιού. Ο ρόλος του γονέα δεν είναι κάτι που εμφυτεύεται. Αντιθέτως, είναι ένα σύνολο αναμνήσεων, αναπαραστάσεων, βιωμάτων και εμπειριών που συλλέγει κανείς μέσα από τη δική του οικογένεια για να αναπαράγει τις αντίστοιχες γνώσεις όταν θα φτιάξει τη δική του οικογένεια. Οι σχέσεις που αναπτύσσουμε με τους γονείς μας και ο τρόπος που μας συμπεριφέρονται, αποτελούν οδηγό για το πώς θα μεγαλώσουμε τα παιδιά μας.

Συνεπώς, η οικογένεια είναι ένα δυναμικό σύνολο που αποτελείται από αλληλεξαρτώμενα μέλη που οφείλουν να τηρούν τους κανόνες της για να μπορέσει να λειτουργήσει. Μέσα σε μια οικογένεια που υπάρχει σεβασμός, εμπιστοσύνη και αποδοχή, τα μέλη της δέχονται τις επιδράσεις του αλλού και δρουν πάνω σε αυτές. Βασικό χαρακτηριστικό μιας ασφαλούς οικογενειακής δομής είναι η δημιουργία σχέσης, δηλαδή εκείνα τα θεμέλια που θα μπορούν να αντέξουν τους κραδασμούς και τις εντάσεις που κρύβουν όλες οι κοινωνικές σχέσεις. Βασικό συστατικό συντήρησης και εξέλιξης μιας υγιούς και δυναμικής σχέσης γονέων-παιδιών είναι η επικοινωνία που αρχίζει να χτίζεται από τα πρώτα λεπτά της γέννησης.

Με τον όρο επικοινωνία ορίζουμε εκείνη τη συνθήκη όπου 2 ή περισσότερα άτομα συνδιαλέγονται μεταξύ τους για να ανταλλάξουν πληροφορίες, γνώσεις, συναισθήματα. Ουσιαστικά είναι η ανταλλαγή και επεξεργασία των μηνυμάτων που μοιράζονται πομπός και δέκτης. Έτσι, από τις πρώτες μέρες του ερχομού ενός μωρού, βλέπουμε τους γονείς να προσπαθούν να ερμηνεύσουν να μηνύματα που λαμβάνουν για να ανταποκριθούν στις ανάγκες του βρέφους, βάζοντας τα πρώτα λιθαράκια μιας αμοιβαίας επικοινωνίας. Η πρωταρχική αιτία επικοινωνίας μεταξύ βρέφους-γονέα είναι η εκπλήρωση της ανάγκης της πείνας. Στην πορεία του καιρού και ενώ οι κοινωνιο-βιολογικές δεξιότητες του βρέφους αλλάζουν, η ποιότητα της επικοινωνίας εξελίσσεται και παίρνει μια νέα μορφή. Πλέον το παιδί αναζητά τις κοινωνικές επαφές με τους γονείς του για να αλληλοεπιδράσει, να ανταλλάξει συναισθήματα και εμπειρίες μαζί τους. Η επικοινωνία χαρακτηρίζεται ως αμφίδρομη και ανατροφοδοτείται.

Ερευνητικά δεδομένα αποδεικνύουν και μας υπενθυμίζουν την ισχύ του προτύπου των γονέων. Φαίνεται να υπάρχει άμεση συσχέτιση ανάμεσα στον τρόπο που επικοινωνεί το ζευγάρι μεταξύ του και αντίστοιχα οι γονείς με τα παιδιά τους. Τα παιδιά μαθαίνουν πώς να επικοινωνούν παρακολουθώντας και μιμούμενα τους γονείς τους. Εάν οι γονείς επικοινωνούν ανοιχτά και αποτελεσματικά, οι πιθανότητες είναι πως τα παιδιά τους θα κάνουν το ίδιο. Επίσης, ο τρόπος με τον οποίο επιλέγουν οι γονείς να επικοινωνήσουν με το παιδί τους επηρεάζει και την αντίδρασή του. Αν ο τρόπος του γονέα είναι προσβλητικός, υποτιμητικός, κριτικός, τότε είναι πιθανόν τα παιδιά να αντιδράσουν επιθετικά απέναντι τους. Αν όμως, επικοινωνούν με τα παιδιά τους με τρόπο αποφασιστικό, σταθερό και αμετάκλητο, τότε το παιδί θα ενδιαφερθεί να ακούσει γιατί πείθεται με ευγενικό και σεβαστό τρόπο. Από την άλλη διακρίνουμε και τον παθητικό τρόπο, όπου πολλές φορές οι γονείς διστάζουν, φοβούνται και δυσκολεύονται να οριοθετήσουν τα παιδιά τους. Συμπεραίνοντας, βλέπει κανείς ότι το πώς θα προσεγγίσουμε και θα μιλήσουμε σε ένα παιδί επηρεάζει τον τρόπο που εκείνο θα χρησιμοποιήσει για να ανταποκριθεί στη συνθήκη επικοινωνίας.

Βασικές προϋποθέσεις για μια ανοιχτή επικοινωνία είναι η συμπεριφορά των γονέων και πώς οι ίδιοι εκφράζονται και συνομιλούν ανοιχτά με ειλικρίνεια στα παιδιά τους, ο αμοιβαίος σεβασμός, η αξιοπρέπεια, η αποδοχή άνευ όρων και η ανιδιοτελής αγάπη. Για να μπορέσει ένα παιδί να μιλήσει και να εμπιστευτεί τους γονείς του, θα πρέπει να νιώσει ασφάλεια και σιγουριά ότι δεν θα δεχτεί κριτική ή θα συγκριθεί με συνομήλικους και τα αδέρφια του. Ας μην ξεχνάμε ότι κάθε παιδί είναι μοναδικό και χρειάζεται τη δική του θέση στο οικογενειακό πλαίσιο. Οι πρώτες βάσεις έχουν κυρίαρχη σημασία για την εξέλιξη της επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού. Ας μην λησμονούμε το ρόλο του παιχνιδιού και κυρίως το συμβολικό παιχνίδι, που διευκολύνει την ελεύθερη και αυθόρμητη έκφραση του παιδιού. Αφιερώστε λίγο χρόνο για να παίξετε μαζί του, μιλήστε την ίδια γλώσσα για να μπορέσετε ο ένας να καταλάβει και να γνωρίσει τον άλλον. Πολλές φορές ένα παιδί αρνείται να μιλήσει, βεβαιώστε του ότι είστε παρόντες και διαθέσιμοι να έρθει να σας μιλήσει όταν εκείνο νιώσει έτοιμο. Μια επικοινωνιακή σχέση απαιτεί υπομονή, πίστη, ειλικρίνεια, ψυχραιμία και αναγνώριση.

Μερικές τεχνικές που μπορεί να σας βοηθήσουν

  • Είναι χρήσιμο να συνομιλείτε έχοντας οπτική επαφή με το παιδί, αν, λοιπόν, χρειαστεί να γονατίσετε για να βρίσκεστε στο ίδιο ύψος.
  • Χρησιμοποιήστε το όνομά του πριν του απευθύνετε το λόγο για να του τραβήξετε την προσοχή και αφού είστε σίγουρος/η ότι παρακολουθεί συνεχίστε. πχ. Μαρία, σε παρακαλώ πάνε να πλύνεις τα χέρια σου για να φάμε.
  • Εκτός από την λεκτική επικοινωνία, υπάρχει και η επικοινωνία του σώματος, ένα νεύμα, μια κίνηση, ένας μορφασμός που δίνει τα κατάλληλα και επιθυμητά μηνύματα.
  • Λάβετε υπόψη τις συνθήκες που επικοινωνείτε με το παιδί, αν υπάρχουν ερεθίσματα που διασπούν την προσοχή του (πχ. Τηλεόραση)ή αν είναι κουρασμένο, είναι κάποια στοιχεία που δυσχεραίνουν την επικοινωνία.
  • Χρησιμοποιήστε τον τόνο και την ένταση της φωνής σας καταλλήλως. Επίσης το περιεχόμενο του λεξιλογίου να είναι κατανοητό και σύντομο. Όταν ένα παιδί ουρλιάζει και κάνετε και εσείς το ίδιο, το πιθανότερο είναι ότι θα ακολουθήσει μάχη. Αν όμως καταφέρετε να διατηρήσετε μια σταθερή και κοφτή φωνή, το παιδί θα ανταποκριθεί πιο γρήγορα.
  • Χρησιμοποιήστε τη θετική διατύπωση αποφεύγοντας τις λέξεις «όχι, μη, δεν». Αντί να πούμε «μην τρέχεις μέσα στο σπίτι» θα μπορούσαμε να πούμε «σε παρακαλώ μέσα στο σπίτι περπατάμε». Αντί για να πούμε «μην κρατάς έτσι το ποτήρι», να πούμε «μήπως να χρησιμοποιήσεις και τα δυο σου χέρια για καλύτερη ισορροπία;».
  • Αποφύγετε να χρησιμοποιείτε χαρακτηρισμούς, τα παιδιά νιώθουν ντροπή και άσχημα όταν ακούν φράσεις όπως: «κάνεις σαν μωρό» ή «ντρέπομαι για σένα». Επιβραβεύσετε και ενισχύστε τη θετική συμπεριφορά για να το επαναλάβει.
  • Αφήστε ένα παιδί να ολοκληρώσει τη σκέψη του χωρίς να το διακόπτετε, θέλει περισσότερο χρόνο απ’ ότι εσείς. Ακούστε το με προσοχή και ενεργητικά.
  • Ακούστε τα συναισθήματα του παιδιού κι αυτό που εννοεί και να του το πείτε. Λειτουργείστε ως καθρέφτης για να δει καθαρότερα τον εαυτό του. ΠΧ. Το παιδί αναφέρει « ο δάσκαλος είναι άδικος, δεν θα τα πάω καλά σε αυτήν την τάξη. Ο γονέας θα μπορούσε να απαντήσει: «νιώθεις θυμωμένη και απογοητευμένη, κι έχεις καταθέσει τα όπλα.»
  • Δώστε εναλλακτικές λύσεις στο παιδί, βοηθήστε το να βρει μόνο του τι θα μπορούσε να κάνει, καθοδηγήστε το. Αντί να πείτε, «Μην αφήνεις τα παιχνίδια σου εκεί.», μπορείτε να πείτε «Σωτήρη, σκέψου πού μπορείς να αποθηκεύεις τα παιχνίδια σου ώστε να είναι σε ασφαλές μέρος. Έλα να μου πεις όταν αποφασίσεις για κάποιο καλό μέρος.»
  • Προτιμήστε τις ανοιχτές τύπου ερωτήσεις, εκείνες που δεν απαντιούνται με ναι ή όχι. Πχ. αντί να το ρωτήσετε «Σου άρεσε το πάρτι του Κωστή σήμερα;», μπορείτε να ρωτήσετε «Τι σου άρεσε περισσότερο στο πάρτι του Κωστή;»
  • Δείξτε του αποδοχή. Πχ. αν το παιδί σας πει «Μαμά φοβάμαι να πάω για ύπνο», μπορείτε να του πείτε «Εντάξει Γιάννη. Θα αφήσω την πόρτα ανοιχτή και θα ανάψω το φωτάκι νύχτας στο δωμάτιό σου. Θα περάσω αργότερα για να σε δω.». Αυτό δείχνει αποδοχή και ενθαρρύνει την επικοινωνία με το παιδί. Αντίθετα, αν του πείτε «Μην κάνεις σα μωρό! Είσαι μεγάλος πια. Μόνο τα μωρά φοβούνται!», δείχνετε ότι απορρίπτετε τα συναισθήματα του παιδιού και ασκείτε κριτική.

Μυρτώ Στάγκου, Ψυχολόγος ΑΠΘ/ΜΑ, Εξειδικευμένη στη συμβουλευτική παιδιών-εφήβων και στην Ειδική Αγωγή

Αγίας Σοφίας 46
Τηλ: 6947940512
Email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.